Amiga i karty graficzne Radeon
Karty graficzne ze stajni ATI są elementem niemal 100% konfiguracji sprzętowych na których pracuje AmigaOS 4.1. Pomimo, że produkty tej kanadyjskiej firmy zaczęły pojawiać się w Amigach już dobre kilka lat temu, wciąż na forach zdarzają się pytania od amigowców (i nie tylko) zdezorientowanych faktem nie do końca czytelnej numeracji poszczególnych modeli. Skłoniło mnie to do napisania niniejszego artykułu, który jest zestawieniem najpopularniejszych modeli Radeonów, które aktualnie możemy zaprzęgnąć do pracy z Amigą.
Radeon 256/7200
Rok 2000 miał być rokiem ostatecznego zwycięstwa NVIDII, firma właśnie przejęła swojego najgroźniejszego konkurenta, firmę 3dfx, która przez ostatnie kilka lat "dzieliła i rządziła" za sprawą kart VooDoo. Wypuszczony rok wcześniej rewelacyjny GeForce 256 święcił triumfy i wielu fachowców przewidywało rychłe powstanie monopolu na rynku kart graficznych. Był to pierwszy układ przeznaczony dla masowego odbiorcy, który został wzbogacony o T&L Engine. T&L Engine odciążał procesor główny w obliczeniach związanych z oświetleniem i transformacjami geometrycznymi. Właśnie wtedy do akcji wkracza mało dotąd znana (a jeśli już to raczej z nienajlepszych kart gfx z serii Rage i Mach) firma ATI, z zupełnie nową serią swoich produktów również wyposażonych w T&L engine. Produkty te nosiły nazwę "Radeon". Radeon 256, pierwszy przedstawiciel serii, na tyle zamieszał na rynku, że zamiast monopolu nastała "dwuwładza", która panuje nam do dziś. Kiedy ATI poczuło się silne marketing firmy zaczął unikać nazw kojarzących się z produktami NVIDII. Radeon 256 został przemianowany na Radeona 7200. Podobne zmiany nazw zdarzały się później dosyć często. Karta Radeon 7200, mimo że przełomowa, nie zdobyła większej popularności wśród amigowców. W czasach produkcji A1, karta ta była dostępna już głównie na rynku wtórnym.
| Radeon 256 / 7200 |
|---|
| nazwa kodowa: | Rage 6 |
| silnik graficzny: | Charisma z T&L |
| częstotliwość taktowania rdzenia: | 166MHz |
| częstotliwość taktowania pamięci: | 166MHz |
| wydajność geometryczna: | 25 mln trójkątów/s |
| pamięć: | 64MB |
| złącze: | PCI lub AGP x2/ X4 |
Krótko po Radeonie 256 zadebiutował jego słabszy odpowiednik: Radeon 7000. Jest to jedyny przedstawiciel "radków" bez wsparcia T&L. Jednak znacznie bardziej doskwiera niska ilość pamięci w wersjach z 32MB ramu.
Jest to jedyna karta z serii, która wydajnościowo przegrywa z najmocniejszym przedstawicielem VooDoo. Przy wyborze grafiki nie zapominajmy jednak o tym, że tylko na kartach Radeon uzyskamy sprzętową kompozycję obrazu w AmigaOS 4.1 oraz skorzystamy z praktycznie całego oprogramowania 3D. Na Voodoo niektórych aplikacji nie uruchomimy. Radeon 7000 to bez wątpienia najpopularniejszy produkt z rodziny 7xxx na Amidze. Wynika to z faktu, że dosyć długo był produkowany (praktycznie przeżył dużą A1), a przede wszystkim był standardowo montowany na płytach Micro AONE.
| Radeon 7000 |
|---|
| nazwa kodowa: | R100 |
| silnik graficzny: | klasyczny bez T&L |
| częstotliwość taktowania rdzenia: | 183MHz |
| częstotliwość taktowania pamięci: | 166MHz |
| wydajność geometryczna: | 10 mln trójkątów/s |
| pamięć: | 32MB lub 64MB |
| złącze: | PCI lub AGP x2/x4 |
Radeon 7500
Najmocniejszy przedstawiciel pierwszej generacji Radeonów. Przez ATI został nawet ochrzczony mianem Rv200. Była to jednak nazwa na wyrost, gdyż Radeon 7500 nadal opierał się wciąż na tym samym silniku co poprzednie modele i nie miał nic wspólnego z kartami następnej generacji. Opisywany model to idealny wybór dla amigowców ceniących sobie przyzwoitą moc i pełną kompatybilność z dostępnym oprogramowaniem. Co prawda osobiście natrafiłem na tylko 2 programy, które nie działają dobrze na nowszych niż 7xxx Radeonach, ale jednym z nich jest czołowy "killerapp": emulator FPSE. Jeśli więc chcecie pograć w gry z PSXa przy wykorzystaniu akceleracji 3D, nie kupujcie nic lepszego. Rv200 oferuje całkiem niezłą wydajność, a 64MB pamięci wystarczy aby system kompozycji obrazu AmigaOS 4.1 nie stwarzał problemów (jak ma to niekiedy miejsce w przypadku Radeona 7000).
| Radeon 7500 |
|---|
| nazwa kodowa: | Rv200 |
| silnik graficzny: | Charisma z T&L |
| częstotliwość taktowania rdzenia: | 275MHz |
| częstotliwość taktowania pamięci: | 460MHz |
| wydajność geometryczna: | 45 mln trójkątów/s |
| pamięć: | 64MB |
| złącze: | PCI lub AGP x2/x4 |
Radeon 8500/9100
Debiutujący razem z Radeonem 7500 model oznaczony numerem o tysiąc wyższym, to pierwszy i zarazem najmocniejszy przedstawiciel drugiej generacji. Co ciekawe ATI, kierowane najprawdopodobniej wojną cenową stosunkowo szybko wycofało z rynku Radeona 8500, koncentrując się na sprzedaży okrojonych ale tańszych modeli. Na szczęście firma jeszcze szybciej dostrzegła błąd w swym postępowaniu, przywracając produkt pod nazwą Radeon 9100. R200 miał w swoim czasie imponujące osiągi i do dziś jest najmocniejszą kartą graficzną, dla której są dostępne publiczne sterowniki dla Warp3D. Niestety w przypadku tego modelu nie działają one poprawnie i możemy jedynie cieszyć się sterownikami 2D. Z niewyjaśnionych przyczyn Hyperionowi do dziś nie udało się wyeliminować tego problemu, trudno więc polecać ją amigowcom.
| Radeon 8500 / 9100 |
|---|
| nazwa kodowa: | R200 |
| silnik graficzny: | Charisma II z T&L, Vertex Shader 1.1, Pixel Shader 1.3 i 1.4 |
| częstotliwość taktowania rdzenia: | 275MHz |
| częstotliwość taktowania pamięci: | 550MHz |
| wydajność geometryczna: | 75 mln trójkątów/s |
| pamięć: | 64MB lub 128MB |
| złącze: | PCI lub AGP x2/x4 |
Radeon 9000
Okrojony Radeon 8500, który konkurował z GeForce4 MX w klasie średniego segmentu cenowego. Z uwagi na ograniczenia w amigowych sterownikach, cięcia dokonane przez ATI (mniejsza ilość jednostek shader) nie mają dla nas aż tak duzego znaczenia. Można by wręcz przewrotnie powiedzieć, że jest to wpływ zbawienny, gdyż Radeon 9000 (w przeciwieństwie do swojego mocniejszego brata) działa bez zarzutu ze sterownikami R200 dla Warp3D. Z tej przyczyny karty te, szczególnie w wersji Pro, należy polecić wszystkim tym, którzy chcą mieć możliwie najbardziej "wypasioną" grafikę w swoich Amigach.
| Radeon 9000 Pro |
|---|
| nazwa kodowa: | Rv250 |
| silnik graficzny: | Charisma II z T&L, Vertex Shader 1.1, Pixel Shader 1.3 i 1.4 |
| częstotliwość taktowania rdzenia: | 275MHz |
| częstotliwość taktowania pamięci: | 550MHz |
| wydajność geometryczna: | 43 mln trójkątów/s |
| pamięć: | 64MB lub 128MB |
| złącze: | PCI lub AGP x2/x4 |
Radeon 9200
To z kolei karta która miała zawojować najniższy cenowo segment rynku. Nie znaczy to jednak że jest to produkt dużo gorszy niż Radeon 9000. Poza niższą ceną charakteryzowała się także wsparciem dla AGP x8. Niestety drugi z tych atutów nigdy nie miał dla nas żadnego znaczenia, natomiast pierwszy wraz z zakończeniem produkcji i dostępnością tych kart jedynie na rynku wtórnym mocno się zdezaktualizował. Niemniej, z perspektywy amigowej, to jedna z lepszych i mocniejszych kart graficznych.
| Radeon 9200 |
|---|
| nazwa kodowa: | Rv280 |
| silnik graficzny: | Charisma II z T&L, Vertex Shader 1.1, Pixel Shader 1.3 i 1.4 |
| częstotliwość taktowania rdzenia: | 240MHz |
| częstotliwość taktowania pamięci: | 400MHz |
| wydajność geometryczna: | 43 mln trójkątów/s |
| pamięć: | 64MB lub 128MB |
| złącze: | PCI lub AGP x2/x4/x8 |
Radeon 9250
Młodszy bliźniak Radeona 9200, który po wycofanym z produkcji Radeonie 7000 miał przejąć pałeczkę najtańszej (i najsłabszej) karty w ofercie ATI. Trzeba jednak przyznać że zewnętrzne firmy potrafiły ten produkt dopalić na tyle, że niektóre wersje mogły nawet konkurować z kuzynami z rodziny 9000Pro. Co jeszcze wyróżnia ten model spożród innych "radków" R2xx, to fakt że doczekał czasów, gdy standardem zaczynało być 256MB pamięci graficznej. Niektóre z tych kart właśnie tyle pamięci posiadały. Tutaj jednak pojawia się problem, gdyż amigowe sterowniki nie zawsze tyle pamięci zobaczą. Aby cała pamięć graficzna była widoczna, karta musi ją mieć zamontowaną w jednym banku. Jedynym skutecznym sposobem na sprawdzenie w ilu bankach znajduje się pamięć, jest jej wpięcie w płytę główną. Niemożna liczyć, że związane z tym informujące będą umieszczone na pudełku itp. Pomimo możliwych problemów z większą ilością pamięci graficznej (choć niezbyt dotkliwych, gdyż na dobrą sprawę przy grach na poziomie trzeciej części Quake, nawet 128MB to za dużo) oraz faktu, że generalnie nie jest to najwydajniejszy model, to właśnie Radeona 9250, Hyperion "namaścił" jako kartę zalecaną dla systemu AmigaOS 4.1. Myślę, że głównym powodem był fakt, że w momencie wchodzenia systemu na rynek, można było jeszcze znaleźć nowe egzemplarze na półkach sklepowych. Nawet dziś można znaleźć egzemplarz będący pozostałością resztek magazynowych zapasów. Nie powinien dziwić fakt, że zalecany jest sprzęt nowy, a nie używany.
| Radeon 9250 |
|---|
| nazwa kodowa: | Rv280 |
| silnik graficzny: | Charisma II z T&L, Vertex Shader 1.1, Pixel Shader 1.3 i 1.4 |
| częstotliwość taktowania rdzenia: | 240MHz |
| częstotliwość taktowania pamięci: | 400MHz |
| wydajność geometryczna: | 43 mln trójkątów/s |
| pamięć: | 128MB lub 256MB |
| złącze: | PCI lub AGP x2/x4/x8 |
Radeony z serii R300
Rodzina R300 nigdy nie zadomowiła się na Amidze. Mało kto decydował się na zakup kart opartych na tych układach, mimo, że były to czasy kiedy powstawał AmigaOS 4, a A1 pachniała jeszcze nowością. Przyczyna była prosta, developerzy od początku odnosili się sceptycznie co do możliwości stworzenia sterowników 3D, bez strzeżonej przez ATI dokumentacji. W zasadzie można by karty z tej rodziny pominąć, gdyby nie fakt, że główny partner Hyperionu, firma ACube Systems, wymienia http://www.acube-systems.biz/compatibility/compatibility_41.php je (za wyjątkiem Radeona 9550 i praktycznie wszystkich nowszych kart 'X') jako sprzęt działający również w trybach 3D. Zapewne po kolejnym uaktualnieniu systemu, będzie można zweryfikować te informacje.
| Radeon 9500 |
|---|
| nazwa kodowa: | R300 |
| silnik graficzny: | SMARTSHADER 2.0 : 4x Vertex Shader 2.0, Pixel Shader 2.0 |
| częstotliwość taktowania rdzenia: | 275MHz |
| częstotliwość taktowania pamięci: | 550MHz |
| wydajność geometryczna: | 170 mln trójkątów/s |
| pamięć: | 64MB, 128MB lub 256MB |
| złącze: | PCI lub AGP x2/x4/x8 |
| Radeon 9550 |
|---|
| nazwa kodowa: | Rv350 |
| silnik graficzny: | SMARTSHADER 2.0 : 4x Vertex Shader 2.0, Pixel Shader 2.0 |
| częstotliwość taktowania rdzenia: | 250MHz |
| częstotliwość taktowania pamięci: | 400MHz |
| wydajność geometryczna: | 250 mln trójkątów/s |
| pamięć: | 64MB, 128MB lub 256MB |
| złącze: | PCI lub AGP x2/x4/x8 |
| Radeon 9600 |
|---|
| nazwa kodowa: | Rv350 |
| silnik graficzny: | SMARTSHADER 2.0 : 4x Vertex Shader 2.0, Pixel Shader 2.0 |
| częstotliwość taktowania rdzenia: | 325MHz |
| częstotliwość taktowania pamięci: | 400MHz |
| wydajność geometryczna: | 192 mln trójkątów/s |
| pamięć: | 64MB, 128MB lub 256MB |
| złącze: | PCI lub AGP x2/x4/x8 |
| Radeon 9700 Pro |
|---|
| nazwa kodowa: | R300 |
| silnik graficzny: | SMARTSHADER 2.0 : 4x Vertex Shader 2.0, Pixel Shader 2.0 |
| częstotliwość taktowania rdzenia: | 325MHz |
| częstotliwość taktowania pamięci: | 620MHz |
| wydajność geometryczna: | 380 mln trójkątów/s |
| pamięć: | 128MB |
| złącze: | PCI lub AGP x2/x4/x8 |
| Radeon 9800 XT |
|---|
| nazwa kodowa: | R360 |
| silnik graficzny: | SMARTSHADER 2.1 : 4x Vertex Shader 2.0, Pixel Shader 2.0 |
| częstotliwość taktowania rdzenia: | 412MHz |
| częstotliwość taktowania pamięci: | 730MHz |
| wydajność geometryczna: | 412 mln trójkątów/s |
| pamięć: | 256MB |
| złącze: | PCI lub AGP x2/x4/x8 |
| Radeon X300 SE |
|---|
| nazwa kodowa: | Rv370 |
| silnik graficzny: | SMARTSHADER 2.0 : 4x Vertex Shader 2.0, Pixel Shader 2.0 |
| częstotliwość taktowania rdzenia: | 325MHz |
| częstotliwość taktowania pamięci: | 400MHz |
| wydajność geometryczna: | 412 mln trójkątów/s |
| pamięć: | 64MB, 128MB lub 256MB |
| złącze: | PCI, AGP x8 lub PCIe x16 |
Seria R500
Seria R400 w zasadzie nigdy nie pojawia się w zestawieniu z Amigą, nie znam żadnej osoby która wykorzystywałaby takie karty pod AmigaOS i mówiąc szczerze nie wiem nawet czy jest to możliwe. Inaczej ma się sprawa z rodziną R500. Tutaj sprawę wziął w swoje ręce Hans de Ruiter, dzięki któremu AmigaOS może poszczycić się obsługą tych układów. Póki co jest to tylko obsługa 2D (szczegóły znajdziecie na stronie autora: http://hdrlab.org.nz/radeonhd-driver/), dodatkowo sterowniki nie są na razie publicznie dostępne dla wszystkich. Aby móc wykorzystać układ R500 w Amidze należy zgłosić się do Hansa z propozycją wzięcia udziału w programie betatesterskim. Piąta generacja Radeonów jest wyjątkowo liczna, a ponieważ sterowniki są jeszcze w fazie rozwoju, podaję dane techniczne tylko dla tych modeli, o których wiadomo że na chwilę obecną działają z AmigaOS.
| Radeon x1300 |
|---|
| nazwa kodowa: | Rv515 |
| silnik graficzny: | SHADER 3.0 : 4x Vertex Shader 3.0, 2x Pixel Shader 3.0 |
| częstotliwość taktowania rdzenia: | 450MHz |
| częstotliwość taktowania pamięci: | 533MHz |
| wydajność geometryczna: | |
| pamięć: | 128MB, 256MB lub 512MB |
| złącze: | PCI, AGP x8 lub PCIe x16 |
| Radeon x1550 |
|---|
| nazwa kodowa: | Rv516 |
| silnik graficzny: | SHADER 3.0 : 4x Vertex Shader 3.0, 2x Pixel Shader 3.0 |
| częstotliwość taktowania rdzenia: | 550MHz |
| częstotliwość taktowania pamięci: | 400MHz |
| wydajność geometryczna: | |
| pamięć: | 256MB lub 512MB |
| złącze: | PCI, AGP x8 lub PCIe x16 |
Radeon HD (R600)
Linia produktów ze wsparciem dla obsługi wideo HD, oparta na architekturze układu Xenos, stanowiącego graficzną podstawę konsoli Xbox 360. Cechą charakterystyczną tej rodziny jest wprowadzenie zunifikowanych, wektorowych jednostek obliczeniowych. Unifikacja znosi podział na jednostki przetwarzające geometrię (vertex) oraz dane o rasterze (pixel). Podobnie jak w przypadku poprzedniej serii, także tutaj obsługę tych układów zawdzięczamy determinacji jednego człowieka: Hansa de Ruitera. Hans chwali się dobrze działającymi sterownikami 2D dla karty Radeon HD 2400, którą poniżej przedstawiam.
| Radeon HD 2400 |
|---|
| nazwa kodowa: | Rv610 |
| silnik graficzny: | SHADER Model 4.0 : 40 Vertex Shaders - zunifikowane, 40 Pixel Shader - zunifikowane (8 jednostek SPU) |
| częstotliwość taktowania rdzenia: | 525MHz |
| częstotliwość taktowania pamięci: | 400MHz |
| wydajność geometryczna: | |
| pamięć: | 256MB lub 512MB |
| złącze: | PCI, AGP x8 lub PCIe x16 |
Radeon HD (R700)
Aktualnie królująca rodzina ze stajni AMD/ATI, choć z pewnością niedługo to się zmieni: 23 Września miała miejsce premiera kolejnej, ósmej już generacji Radeonów. Amigowcy bodajże nigdy nie byli w sytuacji, w której mieliby możliwość cieszenia się kartą będącą absolutną nowością na rynku PC. Tym razem, nie ukrywam, że w dużej mierze dzięki inicjatywie ludzi stojących za naszym serwisem, ta sztuka się udała. Hans zdołał uruchomić kartę pod systemem Amigi w niespełna miesiąc po jej otrzymaniu i mniej niż trzy miesiące od jej premiery na rynku "ogólnokomputerowym" w wersji na złącze PCI. Dokonania Hansa pozwalają mieć nadzieję, że powstaną kolejne wersje sterowników dla nowych kart, działajacych również w trybie 3D. Hans rozwija także MiniGL na Amidze,miejmy więc nadzieję, że nieprzychylne opinie odnosnie możliwości generacji obrazu 3D przez AmigaOS4 wkrótce przestaną mieć rację bytu.
| Radeon HD 4350 Pro |
|---|
| nazwa kodowa: | Rv710 |
| silnik graficzny: | SHADER Model 4.1 : 80 (zunifikowane, SPU = 16), 80 (zunifikowane, SPU = 16) |
| częstotliwość taktowania rdzenia: | 600MHz |
| częstotliwość taktowania pamięci: | 1000MHz |
| wydajność geometryczna: | |
| pamięć: | 256MB, 512MB lub 1GB |
| złącze: | PCI, AGP x8 lub PCIe x16 |
Na koniec warto zaznaczyć, że niestety żaden Radeon na amigowych sterownikach nie wykorzysta w pełni swoich możliwości. Niedoskonałości sterowników powodują, że różnice wydajności pomiędzy poszczególnymi modelami są dużo mniejsze niż wynika to z ich specyfikacji. Czytając dane techniczne, należy zwrócić uwagę głównie na wielkość oraz wydajność pamięci, a takze na taktowanie GPU. Dane dotyczące Shaderów, czy wydajności geometrycznej z amigowego punktu widzenia możemy traktować jako ciekawostkę. Z drugiej strony należy pamiętać że AmigaOS jak i dostępne dla niego oprogramowanie nie ma wymagań na miarę Crisis'a czy chociażby leciwego Dooma 3. Dlatego do w miarę komfortowej pracy spokojnie wystarczy nawet Radeon 7000, o ile zaopatrzymy się w wersję wyposażoną w 64MB pamięci. Optymalnym wyborem na dziś wydają się karty między Radeonem 7500 a 9250 (za wyjątkiem 8500 i 9100). Nie wiadomo jak rozumieć fakt iż na stronie ACUBe nie ma wyraźnej informacji, że karty z rodziny R300 nie działają w trybie 3D. Możliwe, że uaktualnienie systemu przyniesie nam w tej kwestii jakąś miłą niespodziankę, jednak jeżli zależy nam na akceleracji 3D, to na chwilę obecną zakup tych układów wydaje się sporym ryzykiem. Natomiast bez wątpienia jest jeszcze zbyt wcześnie aby skusić się na kartę z rodziny R500 lub wyższej, chyba że naszym motywem jest wsparcie Hansa w tworzeniu nowych sterowników. Ci, którzy mimo wszystko się na to zdecydują powinni pamiętać aby zaopatrzyć się w wersję na złącze PCI, gdyż dla kart wyższych niż Radeon 9800 nie stosowano już kompatybilnego złącza z gniazdem AGP x2.
[Rafał Chyła]
